مشکلاتی که غل و زنجیر زعفران ایرانی برای رسیدن به جایگاه واقعی آن شده‌اند
تاریخ انتشار: ۲۵ آبان ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۰۹۶۷۷۴
آمارها حاکی از آن است که قدمت زعفران ایران به ۳ هزار سال پیش بازمی گردد که متاسفانه طی سال های اخیر موانع و مشکلات متعدد از سرخی طلای سرخ ایران کاسته است. درحالیکه حمایت از این محصول استراتژیک می تواند ارزآوری قابل توجهی را برای کشور در برداشته باشد.
با وجود آنکه ایران ۹۰ تا ۹۵ درصد زعفران دنیا را تولید می کند، اما سهم ناچیزی از صادرات ۲۰ میلیارد دلاری این محصول دارد چراکه رقبای ما با سو استفاده از زعفران ایرانی، آن را در بسته بندی های جدید با برند خود به بازارهای دنیا عرضه می کنند که این امر موجب شده تا بزرگترین تولیدکننده زعفران سهم‌چندانی در بازارهای هدف نداشته باشد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
بنابر آمارهای اعلامی سالانه ۱۲۰ تن زعفران از کشور قاچاق می شود که مسئولان هرچه سریع تر باید مشکلات سدراه صادرات این محصول را رفع کنند و از طرفی با حمایت از تولید زیرساخت های لازم برای بسته بندی، برندسازی و توسعه بازارهای صادراتی را در راستای جلوگیری از خام فروشی و قاچاق فراهم کنند تا سرنوشت طلای سرخ ایران به عنوان یکی از محصولات استراتژیک همانند فرش، پسته و زیره نشود.
در همین رابطه محمدعلی نیکبخت وزیر جهاد کشاورزی می‌گوید: صنایع تبدیلی و تکمیلی چرخ تولید را به حرکت وا می‌دارد و با ایجاد ارزش‌افزوده در محصولات کشاورزی، خلق پول و ثروت می‌کند. اگر تشکل‌ها قدرتمند و توانمند شوند، می‌توانند با تنظیم تولید شرایط مناسبی برای تأمین بازار مصرف فراهم کنند و به دنبال آن صادرات را رونق دهند.
در شهریور ماه وزیر صمت خواستار حذف عوارض صادراتی زعفران از هیئت وزیران شده بود که امید می‌رود در راستای توسعه و رونق صادرات غیرنفتی هرچه سریع تر این موضوع تعیین تکلیف شود چراکه به رغم آنکه زعفران گیاهی کم آب و سازگار با شرایط اقلیمی کشور است، اما نیم درصد عوارض صادراتی از صادرکنندگان دریافت می شود که این موضوع به سبب افزایش هزینه ها و عدم رقابت با رقبا زمینه را برای قاچاق محصول فراهم می کند.
غلامرضا میری نایب رئیس شورای ملی زعفران با بیان اینکه ۸۰ تا ۸۵ درصد زعفران تولیدی صادر می شود، گفت: در حال حاضر موانع و چالش عدم امکان بازاریابی و بازارسازی و دریافت نیم درصد عوارض صادراتی پیش روی صادرکنندگان است که همین امر موجب شده تا بزرگترین تولیدکننده زعفران نتواند حضور جدی در بازارهای دنیا داشته باشد.
به گفته او، زعفران ما در بازارهای جهانی کشورهای هدف به عنوان یک محصول یا ادویه هزاره سوم معرفی می کنند که این امر نیازمند تبلیغات از سوی سفرای ما در بازارهای دنیاست تا مردم با خواص دارویی این محصول آشنا شوند.
میری ادامه داد: اگر قرار است زعفران ایرانی به عنوان برند در بازارهای جهانی حضور داشته باشد، از صادرکننده و صادرات باید حمایت شود چراکه صادرات یک کیلو زعفران در بسته بندی های یک گرمی برای صادرکننده ۸ تا ۱۲ میلیون تومان هزینه حمل دارد و بدیهی است که این هزینه ها منجر به افزایش قیمت تمام شده و کاهش رقابت در بازارهای جهانی می شود.
نایب رئیس شورای ملی زعفران افزود: هم اکنون صادرکننده برای بازگشت ارز به سامانه نیما ۳۰ تا ۵۰ درصد از جیب خود باید هزینه کند تا بتواند بدهی ارزی را تسویه کند، چنانچه این کار را انجام ندهد با لغو کارت بازرگانی و دیگر محدودیت ها مواجه می شود.
به گفته او، با توجه به هزینه سربار، برخی صادرکنندگان ناگریزند زعفران را به تاجر غیرایرانی دهند که این امر موجب شده نه تنها عایدی نصیب کشور نشود. بلکه حضور بزرگترین تولیدکننده در بازارهای دنیا کمرنگ می شود.
میری با اشاره به راهکارهای رتبه نخست صادرات و حضور پررنگ بزرگترین تولیدکننده در بازارهای دنیا گفت: حمایت از بخش تولید و صادرات، تک نرخی شدن ارز، ارتباط با تجار دیگر کشورها از طریق سیستم بانکی به منظور مدیریت بازارهای جهانی و حمایت از صادرکنندگانی که زعفران بسته بندی به دنیا صادر می کند، در توسعه صادرات تاثیر بسزایی دارد.
رضا نورانی رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی گفت: علی رغم آنکه ایران بزرگترین تولیدکننده زعفران در دنیاست، اما اسپانیا بزرگترین صادرکننده است که علت اصلی این ضعف به بسته بندی، عدم اتخاذ سیاست و تصمیمات تشویقی و برندسازی برمی گردد، درحالیکه اسپانیا روی برندسازی و بسته بندی کار می کند. گرچه زعفران ایرانی از کیفیت بالایی برخوردار است، اما صادرات این محصول باید توسط افراد متخصص در این حوزه انجام شود.
نورانی ادامه داد: برخی صادرکنندگان که اطلاعات دقیقی راجع به محصول زعفران ندارند، اقدام به صادرات فله یا بسته بندی های نامناسب به کشورهای حوزه خلیج فارس می کنند که این امر کیفیت کالا را بشدت تحت تاثیر قرار می دهد و منجر به از بین رفتن بازارهای صادراتی می شود.
رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی گفت: اگر بر روی زعفران ایران که طلای سرخ نامیده می شود، کار شود، امکان جایگاه نخست در بازارهای صادراتی فراهم می شود چراکه هم اکنون برخی رقبا همچون افغانستان، زعفران تولیدی خود را با سوءاستفاده از نام زعفران ایرانی در بازارهای دنیا عرضه می کنند.
بسیاری از کارشناسان بخش کشاورزی براین باورند که با رفع موانع صادراتی، صادرات زعفران ۱۰۰ درصد افزایش می یابد که این امر کمک بزرگی به اقتصاد روستاها و کشاورزان می کند.
رقبا بدنبال تصاحب جایگاه زعفران ایرانی هستند
در ادامه علی حسینی عضو شورای ملی زعفران گفت: با توجه به آنکه ایران بزرگترین تولیدکننده زعفران در دنیا به شمار می رود، از این رو رقبای ما بدنبال تصاحب جایگاه ما در بازارهای دنیا هستند. زعفران کالای کم حجم، باارزش و سودآور است که امکان قاچاق این محصول به آن سوی مرزها وجود دارد.
حسینی با بیان اینکه آمار دقیقی از قاچاق زعفران وجود ندارد، افزود: آمارهای اعلامی برمبنای احتمالات و برآورد میزان تولید، صادرات و مصرف داخلی است، اما به طور کلی قاچاق زعفران یک هشدار به مسئولان گمرکات و افراد نظارت کننده مرزهای خروجی کشور است چراکه با قاچاق زعفران عایدی نصیب کشور نمی شود و به آن به عنوان فرار سرمایه باید نگاه کرد.
عضو شورای ملی زعفران با تاکید بر رفع موانع صادرات طلای سرخ گفت: اگر موانع بازگشت ارز به سامانه نیما برطرف شود تا صادرکننده مجبور نباشد تمامی هزینه ها را برمبنای بازار آزاد پرداخت کند و به عبارتی شفاف سازی در صادرات ایجاد شود، دیگر شاهد قاچاق زعفران نخواهیم بود. در مواقعی که قیمت زعفران منطقی و متعادل است، خبری از تلقب در بازار فروش نیست، از این رو با رفع موانع صادراتی نیز قاچاق به پایان می رسد.
علی رغم آنکه ایران بزرگترین تولیدکننده زعفران در دنیا محسوب می شود، اما بواسطه موانع و مشکلات سد راه صادرکنندگان،به حضور جدی در بازارهای هدف ندارد که در نهایت این امر زمینه را برای قاچاق و سوء استفاده دیگر کشورها از برند طلای سرخ ایرانی فراهم کرده است که انتظار می رود دولت هرچه سریع تر علاوه بر رفع موانع از تولید و صادرات این محصول حمایت کند تا بتوانیم با بازاریابی و بازارسازی به جایگاه واقعی خود دست یابیم.
باشگاه خبرنگاران جوان اقتصادی صنعت ، تجارت و کشاورزیمنبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: تولید زعفران صادرات زعفران بازار زعفران بزرگترین تولیدکننده زعفران شورای ملی زعفران بازارهای دنیا بازارهای جهانی زعفران ایرانی قاچاق زعفران زعفران ایران آنکه ایران رفع موانع بسته بندی طلای سرخ
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۰۹۶۷۷۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تپش دانش بومی در قلب خودروی ایرانی
از همین رو هم کشور ایران در بحث خودروهای توان بالا مانند خودروهای شاسی‌بلند هنوز وابستگی صددرصدی دارد. این وابستگی موجب می‌شود هرساله مقادیر زیادی ارز از کشور خارج تا محصول مورد نیاز تامین شود. هرچند که این همه ماجرا نیست و پس از وارد شدن محصول، خدمات پس از فروش آن و همچنین خرید قطعات اضافی آن نیز خود به طور جداگانه موجب ارزبری از کشور است. از همین رو داشتن دانش فنی و موفق شدن در تجاری‌سازی چنین محصولی، می‌تواند کمک شایانی به اقتصاد کشور کند، همچنین کیفیت قوای محرکه خودروها را تا حد مطلوب توسعه دهد و بهینه‌سازی کند. بعدازظهر چهارشنبه هفته گذشته(پنجم اردیبهشت ۱۴۰۳) پژوهشگاه شهید رضایی دانشگاه صنعتی شریف میزبان معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور در مراسم رونمایی از محصولی مهم و راهبردی در کشور بود. موتور شش سیلندر بنزینی خورجینی، محصولی که برای اولین بار در یک شرکت فناور ایرانی تولید شده و اکنون دانش فنی ساخت آن بومی‌سازی شده است. در گفت‌وگو با دکتر میثم فرج‌الهی، رئیس مرکز طرح‌های کلان و پیشران معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، اهمیت این دستاورد را بررسی کرده‌ایم.موتور شش سیلندر بنزینی که روز چهارشنبه از آن رونمایی شد در یک شرکت فناور تولید شده است. متخصصان این شرکت پس از بررسی حدود ۱۳۰ نمونه از مدل‌های مختلف موتور در دنیا و طی کردن مراحل مهندسی معکوس موفق به کسب دانش فنی لازم جهت تولید این موتور شده‌اند.حجم این موتور۴۰۰۰سی‌سی است که مناسب برای استفاده در خودروهای باری (پیکاپ)، بیراهه‌نورد (آفرود)، خودروهای شاسی‌بلند (اس‌یووی) و خودرهای خدمات‌رسان است. دکتر میثم فرج‌الهی، در رابطه با اهمیت تولید چنین محصولی توضیح می‌دهد: «ما در بحث خودروهای توان بالای شاسی‌بلند و باری وابستگی صددرصد داریم. همچنین بخش تحقیق‌وتوسعه در این حوزه تقریبا فعالیت چشمگیری ندارد و چون قوای محرکه‌ای نداریم، پس امکان توسعه آن هم وجود ندارد.» وی در ادامه تشریح می‌کند: «اگر این فناوری را داشته باشیم هم می‌توانیم مانع ارزبری از کشور شویم و هم خودمان خودروهای‌مان را توسعه دهیم. الان مشاهده می‌کنید که خودروهای باری در کشور یا صددرصد خارجی است یا سال ساخت‌شان به ۲۰ تا ۳۰ سال پیش برمی‌گردد؛ چون قوای محرکه نداریم و وابسته هستیم.» در صورت داشتن دانش تولید قوای محرکه، در کنار خود محصول، بازار بسیار خوبی هم برای قطعه‌سازان و دیگر شرکت‌های دانش‌بنیان فراهم می‌شود که خودشان بتوانند قطعات مورد نیاز را بسازند.
۴ سال تلاش متخصصان ایرانی برای دستیابی به دانش فنی
موتورهای حجم بالا یعنی موتورهایی که حجم‌شان بالای ۲۰۰۰ سی‌سی است تا قبل از این در کشور تولید نشده بودند و همگی با واردات تأمین می‌شدند. این موضوع هم برای خودروهای تجاری و هم برای خودروهای نظامی صادق است. هدف پروژه‌ای که این شرکت فناور با حمایت و پشتیبانی مجموعه جهاد سازندگی غدیر و پژوهشگاه شهید رضایی دانشگاه صنعتی شریف آغاز کرده دسترسی به دانش فنی تولید چنین موتورهایی بوده است. حالا برای نخستین بار در کشور یک موتور شش سیلندر ۴۰۰۰سی‌سی بنزینی خورجینی تولید و روشن شده است. اصطلاح خورجینی برای موتورها به این معنی است که بلوک این موتور به صورت وی‌شکل (V) است. دکتر فرج‌الهی در ادامه با اشاره به مشخصات فنی این محصول، بیان می‌کند: «این پروژه دو بخش دارد؛ بخش اول بخش مکانیکی کار است که شامل قطعات اصلی مثل بلوک و میل‌لنگ و شاتون می‌شود. بخش بعدی قسمت کنترل است که به آن ئی‌سی‌یو می‌گویند. نمونه اولیه این بخش هم آماده شده است، یعنی می‌تواند موتور را روشن کند و گاز بدهد اما هنوز تا بهینه‌سازی و اینکه بتواند استانداردها را هم بگیرد گام‌های دیگری مانده است.» رئیس مرکز طرح‌های کلان و پیشران معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری در رابطه با کاربردهای این موتور توضیح می‌دهد: «این موتور کاربردهای مختلفی دارد؛ ازجمله خودروهای تاکتیکی سبک نظامی و خودروهای شاسی‌بلند. همچنین در خودروهای باری و حتی در خودروهای سواری بزرگ هم می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.»
متخصصان کشور در طراحی موتور از فناوری‌های متعددی در ساخت و انتخاب مواد و تلورانس‌گذاری استفاده کرده‌اند. فرج‌الهی درخصوص روند تولید این محصول می‌افزاید: «تحلیل‌های متعدد استاتیکی، دینامیکی، حرارتی، ارتعاشاتی و عملکردی روی آن انجام شده و همچنین بخش نرم‌‌افزار و سخت‌افزار در حلقه کاملا اجرا شده است. اکنون دانش فنی خیلی خوبی در زمینه طراحی و ساخت موتورهای حجم بالای بنزینی در کشور ایجاد شده که ایجاب می‌کند کشور همت خوبی را برای تجاری‌سازی و تولید انبوه این محصول انجام دهد.» البته که این محصول هنوز استانداردهای لازم را کسب نکرده و فقط مرحله حصول دانش فنی و نمونه‌سازی تکمیل شده است. حالا برای اینکه این موتور بتواند استانداردهای مورد نظر را هم بگیرد باید به خط تولید برود و روی خودرویی سوار شود تا در عمل مورد بررسی قرار گیرد. معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری نیز قرار است در ادامه این مسیر سهم به‌سزایی در حمایت و همکاری با این شرکت فناور داشته باشد.
صرفه اقتصادی تولید؛ مهمترین چالش پیش‌رو
به‌دلیل کاربردهایی که این موتور می‌تواند در خودروهای نظامی سبک داشته باشد، وزارت دفاع از مشتریان بالقوه این محصول راهبردی است و البته به گفته فرج‌الهی شرکت‌های خودروسازی دولتی هنوز محصولاتی با مشخصات فنی مطابق با این موتور تولید نکرده‌اند، وارد تولید آن نشده‌اند.وی همچنین درخصوص شرکت‌های خودروسازی خصوصی می‌گوید: «ما با بخش خصوصی هم صحبت کرده‌ایم اما آنها نیز می‌گویند اول باید نهادهای حاکمیتی مشارکت خود را جدی کنند تا حجم این بازار به اندازه کافی بزرگ باشد و اقتصادی شود.»
داشتن صرفه اقتصادی تولید انبوه این موتور ازجمله چالش‌های پیش‌روی این محصول است؛ زیرا تیراژ مورد نیاز کشور پایین است و این یعنی قیمت تمام‌شده محصول به‌صرفه نخواهد بود. به‌نظر می‌رسد که همچنان صرفه اقتصادی واردات بیشتر است. وی در رابطه با علت این موضوع می‌گوید: «ما نمی‌دانیم که میزان دقیق مورد نیاز کشور چقدر است؛ زیرا بخش خصوصی و هم بخش حاکمیتی پراکنده خرید می‌کنند.» فرج‌الهی همچنین پیشنهادی برای حل این موضوع ارائه می‌کند و می‌افزاید: «اگر بتوانیم وزارت دفاع و حتی ستاد کل نیروهای مسلح را پای کار بیاوریم که نیازمندی‌های‌شان را تجمیع کنند و از طرفی هم بخش خصوصی نیازمندی‌های خود را تجمیع کند، آن‌موقع دیگر تیراژ به اندازه کافی است که بتوانیم این موتور شش سیلندر را اقتصادی تولید کنیم.»
اکنون معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری در تلاش است تا نهادهای مختلف کشور را در قبال تولید انبوه و ورود این قوای محرکه به بازار هماهنگ کند؛ به‌خصوص رایزنی‌هایی که با وزرات دفاع و حتی بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری روی این محصول انجام شده است. ازجمله حمایت‌های دیگر معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری از شرکت‌های دانش‌بنیان و محصولات این‌چنینی می‌توان به تخصیص معافیت‌های مالیاتی و دیگر امتیازهای دانش‌بنیانی مانند معافیت‌های گمرکی و بیمه‌ای و قابلیت استقرار در پارک‌های علم و فناوری و همچنین رایزنی با واردکننده‌ها برای تامین قطعات این شرکت‌ها نام برد. دکتر فرج‌الهی درخصوص حمایت معاونت از شرکت دانش‌بنیان تولیدکننده این موتور شش‌سیلندر به جام‌جم می‌گوید: «تا این مرحله جهاد خودکفایی غدیر از تولید این محصول حمایت کرده است و از اینجا به بعد قرار شده که معاونت با تمام ابزارهایش وارد شود و این کار را به ثمر برساند.»
اما چرا تا قبل از این به چنین مسأله مهمی پرداخته نشده بود و برنامه مشخصی برای تولید اقتصادی این موتور در دستورکار نبود. به عقیده دکتر میثم فرج‌الهی، به این موضوع از همان ابتدا فکر شده بود. وی تصریح می‌کند: «ابعاد اقتصادی این موضوع هم بررسی شده است، فقط مسائلی به‌وجود می‌آیند که گاهی قابل پیش‌بینی نیستند. واقعیت موضوع این است که وقتی می‌خواهیم به سمت تولید برویم، چون حجم سرمایه‌گذاری مورد نیاز زیاد است برخی نهادها در تصمیم‌گیری دچار مشکل می‌شوند. مشکل کنونی درخصوص این طرح آن است که نهادهای حاکمیتی به مشکلاتی برخورده‌اند و نتوانستند مشارکت لازم را داشته باشند. برای حل چنین مشکلاتی نیاز به ورود و حمایت معاونت علمی است.» میثم فرج‌الهی می‌افزاید: «اگر معاونت علمی بتواند کمک کند و آن نهادها هم بتوانند در خودشان رایزنی و بودجه‌های‌شان را تامین کنند این محصول به‌راحتی می‌تواند تولیدی شود.»
اهمیت نقش دانشگاه در برنامه‌‌های فناورانه
از وجه‌های مهم تولید موتور شش‌سیلندر بنزینی که هفته گذشته از آن رونمایی شد نقش دانشگاه‌ها و اعضای هیات علمی در این پروژه است. دکتر میثم فرج‌الهی در این رابطه اذعان می‌کند: «این شرکت از شش عضو هیات علمی تشکیل شده است که از اعضای دانشگاه‌های برتر کشور مثل دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه علم و صنعت و دانشگاه آزاد و سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی هستند. دیگر نیروهای این شرکت نیز همگی از فارغ‌التحصیلان تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌های برتر کشورند و خیلی از کارهای تحقیقاتی اینها با همکاری همین دانشگاه‌ها انجام شده است.» نوشتن پایان‌نامه براساس پژوهش‌های انجام‌شده در این شرکت یا حتی آزمون محصول تولیدی در داخل آزمایشگاه‌های دانشگاه‌ها ازجمله اثرگذاری‌های دانشگاه در پیشبرد تولید این محصول است. دکتر فرج‌الهی تصریح می‌کند: «کمتر شرکتی را می‌توان نام برد که اعضای آن همزمان این‌قدر وجه علمی و صنعتی فعال داشته باشند.» رئیس مرکز طرح‌های کلان و پیشران معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان فناوری از نگاه این مرکز به تعامل صنعت با دانشگاه‌ها و مراکز علمی می‌گوید: «از کارهایی که در حال انجام آن هستیم این است که در طرح‌های کلانی که تعریف می‌کنیم علاوه بر اینکه یک بخش بزرگ صنعت را می‌آوریم و در کنارش شرکت‌های دانش‌بنیان را مستقر می‌کنیم، عموم قراردادهای ما به این صورت است که بر مجری تکلیف می‌شود تا بخشی از کارهای علمی را در قرارداد با دانشگاه منعقد کند یا از شرکت‌های مستقر در پارک‌های علم و فناوری یا مراکز رشد استفاده کند.» دکتر فرج‌الهی همچنین معتقد است که فضای رسانه‌ای کشور باید در دستیابی به چنین فناوری‌هایی از حاکمیت کشور مطالبه‌گری کند. اومعتقد است که حتما قبل‌تر هم می‌توانستیم این موتورهای بنزینی حجم بالا را بومی‌سازی کنیم و باید دلایل انجام‌نشدن این کار و وابستگی صددرصدی به شرکت‌های خارجی پرسیده شود. او می‌گوید: «این مطالبه باید در جامعه رسانه‌ای و نخبگانی کشور اتفاق بیفتد که حکمران ما خودش را در مسیر فشار نخبگانی ببیند و به سمت فراهم‌کردن زیرساخت‌های اقتصادی‌کردن این محصولات فناورانه پیش برود.»
مدیررسانهای پرسپولیس: سپاهان به جای شکایت بیجا، عذرخواهی کند